Φαινόμενο placebo(από το λατινικό απαρέμφατο placere=του ευχαριστείν), ονομάζεται το φαινόμενο κατά το οποίο
ένας ασθενής παρουσιάζει βελτίωση ενώ λαμβάνει ένα εικονικό φάρμακο,
δηλαδή μια ουσία χωρίς πραγματική δράση για το πρόβλημα που
αντιμετωπίζει. Πρόκειται δηλαδή για φαινόμενο αυθυποβολής, κατά το
οποίο, ο ασθενής πιστεύοντας ότι λαμβάνει ένα φάρμακο που θα τον
βοηθήσει, εξ'αιτίας αυτής της πεποίθησης και μόνο παρουσιάζει βελτίωση.
Τα εικονικά σκευάσματα (placebo) χρησιμοποιούνται ευρέως
στις ιατρικές μελέτες για τη σύγκριση της αποτελεσματικότητας των
φαρμάκων. Το φαινόμενο placebo είναι ένα ευρέως διαδεδομένο φαινόμενο
και παρουσιάζεται περίπου στο 30% όσων λαμβάνουν φάρμακα (χημικά ή μη).
Η καταπολέμηση του πόνου υπήρξε εδώ και
χιλιάδες χρόνια ένα πρόβλημα της Ιατρικής. Ο «πόλεμος» κατά του
πόνου βασίζεται σήμερα σε χορήγηση κάποιων χημικών ουσιών (π.χ.
μορφίνη, μεθαδόνη), αλλά - όπως αναγνωρίζει η σύγχρονη ιατρική - ο
πόνος μπορεί να ανασταλεί από τον ίδιο τον ασθενή, με μια
«εσωτερική» λειτουργία. Η λειτουργία αυτή προκαλεί την έκκριση
συγκεκριμένων χημικών ουσιών από τον ίδιο τον οργανισμό, με έναν
μηχανισμό που αποτελεί... «επιστημονικό γρίφο».
Η εκδήλωση του φαινομένου placebo είναι γνωστή. Ο γρίφος έγκειται
στο ΤΙ ΒΑΖΕΙ ΣΕ ΚΙΝΗΣΗ αυτό τον μηχανισμό έκκρισης ουσιών (γνωστές
ως ενδορφίνες) που καταστέλλουν το αίσθημα του πόνου.
Για τη σύγχρονη Ιατρική το ανθρώπινο σώμα αποτελεί ένα χημικό εργαστήρι, όπου η παραγωγή και έκκριση ουσιών καθορίζει την υγεία μας - σωματική και ψυχική - ακόμα και τη συμπεριφορά μας. Αυτή η οπτική οδήγησε στην «έκρηξη» της φαρμακευτικής και στην χορήγηση φαρμακευτικών ουσιών για τη λύση κάθε προβλήματος υγείας.
Έτσι κάθε φαινόμενο - σωματικό ή ψυχολογικό - τείνει σήμερα να εξηγηθεί με μια σειρά χημικών αντιδράσεων, καθώς η βιοχημεία έχει προχωρήσει ακόμα και στα βάθη του εγκεφάλου, οδηγώντας σε μια αιτιοκρατική, μηχανιστική αντιμετώπιση του ανθρώπου, ο οποίος έχει φτάσει να θεωρείται το τέλειο «βιο-ρομπότ».
Αλλά κάπου εκεί αρχίζουν οι γρίφοι, καθώς ο ίδιος ο άνθρωπος παρεμβαίνει στην όλη διαδικασία. Έχει γίνει πλέον φανερό ότι σε πολλές περιπτώσεις «ΚΑΤΙ» μεταβάλλει την αναμενόμενη πορεία των χημικών διεργασιών ώστε να νικηθεί ο πόνος ή να θεραπευτούν ασθένειες... Οι χημικές διαδικασίες αναστέλλονται, και αντικαθίστανται από άλλες, προς όφελος του οργανισμού μας.
Το μυστήριο είναι η ρίζα αυτού του μηχανισμού που δεν προκαλείται από κάποια χημική ουσία αλλά από τον ίδιο τον άνθρωπο! Στις πολλές περιπτώσεις το «κουβάρι» δεν μοιάζει να έχει άκρη, καθώς η απώτερη αρχή αυτής της διαδικασίας φαίνεται να μην ανήκει στο φυσικό επίπεδο (δηλαδή στον κόσμο της ύλης) και έτσι το μηχανιστικό μοντέλο της ερμηνείας της ανθρώπινης φύσης φτάνει σε αδιέξοδο !
Το αδιέξοδο αυτό προκαλείται επειδή δεν μπορεί να βρεθεί ποιο είναι αυτό το «ΚΑΤΙ» που προκαλεί το φυσικό αυτό φαινόμενο. Εκεί η επιστήμη παραπέμπει στο «άλυτο κουβάρι» της ψυχής, χαρακτηρίζοντας το φαινόμενο «ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟ». Μόνο που η ψυχη ως μη απτό αντικείμενο δεν είναι δυνατό να μελετηθεί από την επιστήμη. Το μόνο που μπορεί να μελετηθεί και να καταγραφεί είναι τα φαινόμενα που προκαλεί και τα οποία χαρακτηρίζουμε «ψυχολογικά». Φαινόμενα που παρόλο που έχουν άμεσο αντίκτυπο στις σωματικές μας λειτουργίες παρόλα αυτά η πηγή τους δε βρίσκεται σε κάποιο σημείο του σώματος (ειδικότερα στον εγκέφαλο ή σε κάποιο αδένα).
Έτσι το φαινόμενο "placebo" παραμένει ακόμα άλυτο μυστήριο! Τι κάνει τον εγκέφαλο ή κάποιον αδένα να εκκρίνει αυτές τις ουσίες που καταπολεμούν τον πόνο? Επιπλέον το μυστήριο γίνεται ακόμα πιο περίπλοκο όταν φαίνεται να προκαλείται ο μηχανισμός ανάσχεσης του πόνου σε ανθρώπους στους οποίους δεν χορηγείται κάποια φαρμακευτική ουσία, αλλά ένα «δήθεν φάρμακο»! Κι όμως ο μηχανισμός ανάσχεσης μπαίνει σε λειτουργία, λες και πήραν κάποιο δυνατό αναλγητικό.
Πρόσφατα πειράματα στις Η.Π.Α. ασχολήθηκαν με τη μελέτη αυτού γρίφου. Τα πειράματα διεξήχθησαν από το τμήμα Υγείας του πανεπιστημίου του Michigan με επικεφαλής τον καθηγητή Jon-Kar ο οποίος κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «το φαινόμενο placebo είναι καθαρά ψυχολογικό και δε βασίζεται σε καμία φυσική λειτουργία».
Για τη σύγχρονη Ιατρική το ανθρώπινο σώμα αποτελεί ένα χημικό εργαστήρι, όπου η παραγωγή και έκκριση ουσιών καθορίζει την υγεία μας - σωματική και ψυχική - ακόμα και τη συμπεριφορά μας. Αυτή η οπτική οδήγησε στην «έκρηξη» της φαρμακευτικής και στην χορήγηση φαρμακευτικών ουσιών για τη λύση κάθε προβλήματος υγείας.
Έτσι κάθε φαινόμενο - σωματικό ή ψυχολογικό - τείνει σήμερα να εξηγηθεί με μια σειρά χημικών αντιδράσεων, καθώς η βιοχημεία έχει προχωρήσει ακόμα και στα βάθη του εγκεφάλου, οδηγώντας σε μια αιτιοκρατική, μηχανιστική αντιμετώπιση του ανθρώπου, ο οποίος έχει φτάσει να θεωρείται το τέλειο «βιο-ρομπότ».
Αλλά κάπου εκεί αρχίζουν οι γρίφοι, καθώς ο ίδιος ο άνθρωπος παρεμβαίνει στην όλη διαδικασία. Έχει γίνει πλέον φανερό ότι σε πολλές περιπτώσεις «ΚΑΤΙ» μεταβάλλει την αναμενόμενη πορεία των χημικών διεργασιών ώστε να νικηθεί ο πόνος ή να θεραπευτούν ασθένειες... Οι χημικές διαδικασίες αναστέλλονται, και αντικαθίστανται από άλλες, προς όφελος του οργανισμού μας.
Το μυστήριο είναι η ρίζα αυτού του μηχανισμού που δεν προκαλείται από κάποια χημική ουσία αλλά από τον ίδιο τον άνθρωπο! Στις πολλές περιπτώσεις το «κουβάρι» δεν μοιάζει να έχει άκρη, καθώς η απώτερη αρχή αυτής της διαδικασίας φαίνεται να μην ανήκει στο φυσικό επίπεδο (δηλαδή στον κόσμο της ύλης) και έτσι το μηχανιστικό μοντέλο της ερμηνείας της ανθρώπινης φύσης φτάνει σε αδιέξοδο !
Το αδιέξοδο αυτό προκαλείται επειδή δεν μπορεί να βρεθεί ποιο είναι αυτό το «ΚΑΤΙ» που προκαλεί το φυσικό αυτό φαινόμενο. Εκεί η επιστήμη παραπέμπει στο «άλυτο κουβάρι» της ψυχής, χαρακτηρίζοντας το φαινόμενο «ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟ». Μόνο που η ψυχη ως μη απτό αντικείμενο δεν είναι δυνατό να μελετηθεί από την επιστήμη. Το μόνο που μπορεί να μελετηθεί και να καταγραφεί είναι τα φαινόμενα που προκαλεί και τα οποία χαρακτηρίζουμε «ψυχολογικά». Φαινόμενα που παρόλο που έχουν άμεσο αντίκτυπο στις σωματικές μας λειτουργίες παρόλα αυτά η πηγή τους δε βρίσκεται σε κάποιο σημείο του σώματος (ειδικότερα στον εγκέφαλο ή σε κάποιο αδένα).
Έτσι το φαινόμενο "placebo" παραμένει ακόμα άλυτο μυστήριο! Τι κάνει τον εγκέφαλο ή κάποιον αδένα να εκκρίνει αυτές τις ουσίες που καταπολεμούν τον πόνο? Επιπλέον το μυστήριο γίνεται ακόμα πιο περίπλοκο όταν φαίνεται να προκαλείται ο μηχανισμός ανάσχεσης του πόνου σε ανθρώπους στους οποίους δεν χορηγείται κάποια φαρμακευτική ουσία, αλλά ένα «δήθεν φάρμακο»! Κι όμως ο μηχανισμός ανάσχεσης μπαίνει σε λειτουργία, λες και πήραν κάποιο δυνατό αναλγητικό.
Πρόσφατα πειράματα στις Η.Π.Α. ασχολήθηκαν με τη μελέτη αυτού γρίφου. Τα πειράματα διεξήχθησαν από το τμήμα Υγείας του πανεπιστημίου του Michigan με επικεφαλής τον καθηγητή Jon-Kar ο οποίος κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «το φαινόμενο placebo είναι καθαρά ψυχολογικό και δε βασίζεται σε καμία φυσική λειτουργία».
Αλλά πως να μελετήσει κάποιος κάτι καθώς δεν μπορούμε ούτε να
το αντιληφθούμε ούτε να το ανιχνεύσουμε με κάποιο μηχάνημα;
Μ' άλλα λόγια το κουβάρι του μυστηρίου δένει σε έναν άλυτο
κόμπο: τα ψυχικά φαινόμενα υπάρχουν, εκδηλώνονται και άρα μπορούν
να μελετηθούν αλλά η ίδια η ψυχή δεν υπάρχει (!!!) και συνεπώς
είναι αδύνατο να τη μελετήσουμε. Η έδρα των ψυχικών λειτουργιών δεν
φαίνεται να είναι καν στον εγκέφαλο (όπως υποστηρίζει το
μηχανιστικό μοντέλο για τον άνθρωπο).
Για να ξαναγυρίσουμε στα πειράματα που διεξήγαγε ο καθηγητής Zubieta, τα αποτελέσματά τους δημοσιεύτηκαν πρόσφατα στην τελευταία περιοδική έκδοση του "Journal of Neuroscience" και περιλάμβαναν την μελέτη της συμπεριφοράς απέναντι στον πόνο δεκατεσσάρων υγιών ανδρών. Ο πόνος τους προκλήθηκε με κάποια ενέσιμη ουσία και η συμπεριφορά τους καταγράφηκε τόσο με ερωτήσεις που σκόπευαν στη δικιά τους, υποκειμενική εκτίμηση του αισθήματος του πόνου όσο και με τη ανίχνευση της εγκεφαλικής δραστηριότητας με τη βοήθεια ειδικών ανιχνευτών (scanner).
Το εκπληκτικό είναι ότι η διαδικασία ανάσχεσης του πόνου άρχιζε μόλις ανακοινώνονταν στους «ασθενείς» ότι θα τους χορηγούνταν κάποια ουσία που θα απάλυνε τον πόνο τους και πριν ακόμα αυτή η - έτσι κι αλλιώς ψεύτικη - ουσία τους χορηγηθεί!
Τελικά 9 από τους 14 επέδειξαν υψηλή ανταπόκριση στην ουσία "placebo" ενώ οι υπόλοιποι 5 παρουσίασαν μικρότερη ανταπόκριση. Όλοι όμως επηρεάστηκαν από μια ουσία που δεν προκαλούσε από μόνη της την καταπολέμηση του πόνου και ακόμα περισσότερο με το ενδεχόμενο της χορήγησής της !
Τα πειράματα πρόκειται να συνεχιστούν με πραγματικούς ασθενείς καθώς και με γυναίκες για να υπάρξουν πιο ολοκληρωμένα πειραματικά δεδομένα.
Πειράματα που δείχνουν ότι η επιστήμη πρέπει να διευρύνει τα πεδία μελέτης της και να πάψει ακολουθώντας ένα στυγνό υλιστικό μοντέλο να θεωρεί «μεταφυσικό» ή «παραφυσικό» αυτό που η στενή αντίληψή μας, μας κάνει να θεωρούμε «φυσικό». Αυτή είναι όμως μια ανάγκη που μόνο κορυφαίοι πλέον επιστήμονες αγγίζουν, καθώς η επιστημονική μελέτη του 21ου αιώνα αγγίζει σιγά-σιγά τα «φυσικά της όρια».
Για να ξαναγυρίσουμε στα πειράματα που διεξήγαγε ο καθηγητής Zubieta, τα αποτελέσματά τους δημοσιεύτηκαν πρόσφατα στην τελευταία περιοδική έκδοση του "Journal of Neuroscience" και περιλάμβαναν την μελέτη της συμπεριφοράς απέναντι στον πόνο δεκατεσσάρων υγιών ανδρών. Ο πόνος τους προκλήθηκε με κάποια ενέσιμη ουσία και η συμπεριφορά τους καταγράφηκε τόσο με ερωτήσεις που σκόπευαν στη δικιά τους, υποκειμενική εκτίμηση του αισθήματος του πόνου όσο και με τη ανίχνευση της εγκεφαλικής δραστηριότητας με τη βοήθεια ειδικών ανιχνευτών (scanner).
Το εκπληκτικό είναι ότι η διαδικασία ανάσχεσης του πόνου άρχιζε μόλις ανακοινώνονταν στους «ασθενείς» ότι θα τους χορηγούνταν κάποια ουσία που θα απάλυνε τον πόνο τους και πριν ακόμα αυτή η - έτσι κι αλλιώς ψεύτικη - ουσία τους χορηγηθεί!
Τελικά 9 από τους 14 επέδειξαν υψηλή ανταπόκριση στην ουσία "placebo" ενώ οι υπόλοιποι 5 παρουσίασαν μικρότερη ανταπόκριση. Όλοι όμως επηρεάστηκαν από μια ουσία που δεν προκαλούσε από μόνη της την καταπολέμηση του πόνου και ακόμα περισσότερο με το ενδεχόμενο της χορήγησής της !
Τα πειράματα πρόκειται να συνεχιστούν με πραγματικούς ασθενείς καθώς και με γυναίκες για να υπάρξουν πιο ολοκληρωμένα πειραματικά δεδομένα.
Πειράματα που δείχνουν ότι η επιστήμη πρέπει να διευρύνει τα πεδία μελέτης της και να πάψει ακολουθώντας ένα στυγνό υλιστικό μοντέλο να θεωρεί «μεταφυσικό» ή «παραφυσικό» αυτό που η στενή αντίληψή μας, μας κάνει να θεωρούμε «φυσικό». Αυτή είναι όμως μια ανάγκη που μόνο κορυφαίοι πλέον επιστήμονες αγγίζουν, καθώς η επιστημονική μελέτη του 21ου αιώνα αγγίζει σιγά-σιγά τα «φυσικά της όρια».
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου