H θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης

Η θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης(Theory of multiple intelligences), προτάθηκε για πρώτη φορά από τον ψυχολόγο του Harvard,  Howard Gardner, το 1983 για να αναλύσει και να περιγράψει καλύτερα την έννοια της νοημοσύνης.

Ο Gardner υποστηρίζει πως η έννοια της νοημοσύνης όπως παραδοσιακά ορίζεται στα γνωστά IQ test είναι λανθασμένη. Οι μεγάλη ποικιλία γνωστικών ικανοτήτων που έχουμε καμιά φορά δεν συσχετίζονται μεταξύ τους ή συσχετίζονται ασθενώς. Πράγματι, ένα παιδί που θα μάθει πιο γρήγορα την προπαίδεια από ένα άλλο, δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση πως είναι και γενικά πιο έξυπνο.

O Gardner λοιπόν, κατάφερε να αρθρώσει 8 βασικά είδη νοημοσύνης, χωρίς όμως αυτή η λίστα να θεωρείται πλήρης. Το 1999 πρόσθεσε το όγδοο και μέχρι σήμερα τελευταίο είδος, τη νατουραλιστική νοημοσύνη. Λόγος έχει γίνει και για την υπαρξιακή νοημοσύνη και ηθική νοημοσύνη χωρίς όμως να έχουν βρεθεί επαρκή στοιχεία για κάποιο από τα δύο. Στοιχεία και κριτήρια για την κατηγοριοποίηση της κάθε κατηγορίας είναι: η πιθανότητα για την απομόνωση του εγκεφάλου από εγκεφαλική βλάβη, η θέση στην εξελικτική ιστορία, η παρουσία κατα την διάρκεια βασικών εργασιών, η ευαισθησία στην κωδικοποίηση, η ξεχωριστή αναπτυξιακή πορεία και άλλα.
Τα είδη νοημοσύνης:

Χωρική νοημοσύνη. Η ικανότητα να μπορεί κανείς να αναπαραστήσει το χώρο στο μυαλό του. Είναι σχεδόν απαραίτητη σε αρχιτέκτονες, σχεδιαστές, γλύπτες και άλλους. Είναι πιο αναπτυγμένη σε όσους έχουν καλή οπτική μνήμη και ικανότητα να θυμούνται τις διαστάσεις και τα σχήματα των αντικειμένων.

Λεκτική νοημοσύνη. Η ικανότητα να χρησιμοποιεί κανείς τη γλώσσα καλά για να εκφραστεί. Η ικανότητα να μαθαίνει κανείς μια ξένη γλώσσα, να θυμάται μια λέξη. Είναι ο τύπος νοημοσύνης που χαρακτηρίζει τους δικηγόρους, τους ρήτορες και τους ποιητές. Την αναπτύσσουν αυτοί που διαβάζουν πολύ, έχουν τη τάση να κρατούν σημειώσεις, να παίρνουν μέρος σε διαλέξεις, να ακούνε συζητήσεις ή να συμμετέχουν σε αυτές.

Λογικομαθηματική νοημοσύνη. Η ικανότητα αυτή έχει να κάνει με τη λογική και πράξεις. Έχει να κάνει με την ικανότητα να καταλαβαίνει κανείς τις βασικές αρχές που χαρακτηρίζουν ένα σύστημα που βασίζεται σε αιτία και αποτέλεσμα. Ιδιαίτερα προικισμένοι σ' αυτό είναι οι μαθηματικοί και οι επιστήμονες.

 Σωματική/Κιναισθητική νοημοσύνη. Η ικανότητα να ελέγχει κανείς τις σωματικές του κινήσεις αλλά και να χειρίζονται αντικείμενα με δεξιοτεχνία. Είναι ανεπτυγμένη σε αθλητές, χορευτές, πιλότους, ηθοποιούς, γιατρούς, χειρουργούς, στρατιώτες και χτίστες. Η νοημοσύνη περιλαμβάνει ακόμα και ικανότητες όπως αίσθηση του χρόνου, αίσθηση του στόχου και τα αντανακλαστικά.

Μουσική νοημοσύνη. Η ικανότητα κατανόησης ήχων, ρυθμών και μουσικής. Πιο προικισμένοι είναι οι συνθέτες και οι μουσικοί αλλά και οι λάτρεις της μουσικής ή όσοι απολαμβάνουν το ρυθμό και τη μουσικότητα της γλώσσας.

Διαπροσωπική ή κοινωνική νοημοσύνη. Η ικανότητα να καταλαβαίνουμε τους άλλους αλλά και να συνεργαζόμαστε μαζί τους. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμη ιδιότητα για πολιτικούς, δασκάλους, γιατρούς, ηγέτες και πωλητές, ή για όποιον έχει αντικείμενο εργασίας τους ανθρώπους. Έχει να κάνει επίσης με την ικανότητα έκφρασης συναισθημάτων ενώ τα άτομα αυτά συνήθως συμπάσχουν εύκολα με άλλους. Γενικά μαθαίνουν καλύτερα μέσω της συνεργασίας με τους άλλους και συχνά απολαμβάνουν τη συζήτηση και τον διάλογο.

Ενδοπροσωπική νοημοσύνη. Η ικανότητα να καταλαβαίνουμε τον εαυτό μας, τις επιθυμίες, τους φόβους, τις διαθέσεις μας και να χρησιμοποιούμε αυτές τις πληροφορίες για να ρυθμίζουμε τη ζωή μας. Ανεπτυγμένη ικανότητα σε φιλοσόφους, ψυχολόγους, θεολόγους αλλά και συγγραφείς.

Νατουραλιστική νοημοσύνη. Η ικανότητα να ξεχωρίζει κανείς τα διάφορα ζωντανά όντα και να έχει ευαισθησία σε άλλα στοιχεία του φυσικού κόσμου. Πρόκειται για ικανότητα μεγάλης αξίας στο εξελικτικό μας παρελθόν, όταν ακόμα ζούσαμε στη φύση και ήμασταν κυνηγοί, αγρότες ή συλλέκτες. Γεωργοί, κηπουροί, βοτανολόγοι, γεωλόγοι έχουν ανεπτυγμένη αυτή την ικανότητα.