Η ιστορία ενος μαθηματικού θησαυρού

Μούχλα, κόλλα και πλαστές εικόνες «πλήγωσαν» το Παλίμψηστο του Αρχιμήδη και έθεσαν τα μυστικά του σε κίνδυνο. Το 1000 ετών έργο, εμφανίστηκε σε δημοπρασία το 1998 από ανώνυμο αγοραστή με κόστος 2 εκατ. δολαρίων, και εκτίθεται πλέον στο Walters Art Museum, στη Βαλτιμόρη, Μέριλαντ.
Τα μυστικά της έκθεσης των έργων του Αρχιμήδη ξεδιπλώνουν την ιστορία του κειμένου καθώς και το έργο πολλών επιστημόνων και ακαδημαϊκών που αποκάλυψαν τα μυστικά του. Δώδεκα χρόνια εντατικής έρευνας και ογδόντα επιστήμονες όλων των ειδικοτήτων επιστρατεύτηκαν για να μπορέσουν να διαβάσουν τις θεωρίες του αρχαίου Έλληνα μαθηματικού από τις Συρακούσες που ήταν κρυμμένες κάτω από τις προσευχές.

Η τελευταία λέξη της τεχνολογίας - όπως η μέθοδος πολυφασματικής απεικόνισης, φθορισμού ακτίνων Χ, λογισμικού οπτικής αναγνώρισης γραμμάτων - αξιοποιήθηκε επίσης για να βγουν στην επιφάνεια τα πληγωμένα από την μούχλα αρχαία κείμενα.

Το βιβλίο των προσευχών ταξίδεψε στους αιώνες ως το 1844 όταν βρέθηκε σε συλλογή μονής στην Κωνσταντινούπολη. Το 1906 ο Johan Ludwig Heiberg  αναγνώρισε ότι το κείμενο περιείχε άγνωστα ως εκείνη  την εποχή έργα του Αρχιμήδη και δημιούργησε μια νέα έκδοση των έργων του. Στη συνέχεια το χειρόγραφο εξαφανίστηκε για δεκαετίες και επανεμφανίστηκε στη Γαλλία, όπου πιστεύεται ότι ο συλλέκτης ανέθεσε τη πλαστογράφηση έργων τέχνης πάνω από το κείμενο μετά το 1938.  Το 2000 ξεκίνησε έρευνα για την ανάγνωση των κειμένων από ομάδα επαγγελματιών ερευνητών του μουσείου Walters Art. Όταν η έρευνα έφτασε στο τέλος της, τα μυστικά του Αρχιμήδη ήρθαν στο φως , η ιστορία των Μαθηματικών επανατυπώθηκε και ανακαλύφθηκαν εντελώς καινούρια κείμενα του αρχαίου κόσμου.

Τέσσερα χρόνια χρειάστηκαν οι συντηρητές για να διαλύσουν το βιβλίο, λόγω της εύθραυστης κατάστασης της περγαμηνής, που είχε καταστραφεί από μούχλα. Κάποια σημεία είχαν καλυφθεί ακόμη και με συνθετική κόλλα, ενώ σελίδες ολόκληρες είχαν «χαθεί» κάτω από πλαστές - δήθεν βυζαντινές - εικόνες των τεσσάρων αποστόλων, ώστε να αποκτήσει μεγαλύτερη αξία το χειρόγραφο!

«Κατέγραψα τα πάντα και έσωσα ακόμη και τα πιο μικροσκοπικά κομμάτια του χειρογράφου, φλούδες χρώματος, νήματα, σταθεροποίησα τη μελάνη με ζελατίνη, έκανα αμέτρητες επιδιορθώσεις με γιαπωνέζικο χαρτί», εξηγεί η Αμπιγκέιλ Κουάντ, επικεφαλής του τμήματος συντήρησης χειρογράφων του αμερικανικού μουσείου, που δούλεψε πάνω στο παλίμψηστο για 12 χρόνια.

Βασικό της όπλο όσο εργαζόταν; «Η ηρεμία. Δεν μπορεί να είσαι νευρικός και αγχωμένος όταν εφαρμόζεις νέες τεχνικές. Γι' αυτό και αρνήθηκα να πιεστώ χρονικά. Όταν πιέζεσαι κάνεις λάθη και κανείς δεν θα ήθελε να συμβεί κάτι τέτοιο».

Το αποτέλεσμα ήταν ένα σύνολο από ανεκτίμητες πληροφορίες: το μοναδικό γνωστό αντίγραφο του έργου «Περί μεθόδου μηχανικών θεωρημάτων», πραγματεία που ασχολείται με την έννοια του απόλυτου απείρου, καθώς ο Αρχιμήδης στο συγκεκριμένο έργο του υποστηρίζει πως δύο διαφορετικά σύνολα γραμμών είναι ίσα σε πλήθος, αν και είναι σαφές ότι είναι άπειρα. Ανάλογη προσέγγιση συναντάται σε έργα του 17ου αιώνα που οδήγησαν στην επινόηση του λογισμού.

Δεύτερο άγνωστο έργο που εντοπίστηκε στο παλίμψηστο είναι το «Στομάχιον» ή «Οστομάχιον» το οποίο εκτιμάται πως είναι η αρχαιότερη πραγματεία περί συνδυαστικής - η οποία αποτελεί μία από τις βάσεις της πληροφορικής.

Στο ίδιο χειρόγραφο έχει βρεθεί ένα ακόμη άγνωστο έργο του Αρχιμήδη «Περί των επιπλεόντων σωμάτων».

πηγές:

http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=a-tale-of-math-treasure

http://usa.greekreporter.gr/?p=6110

http://www.tanea.gr/politismos/article/?aid=4667425